De invloed van je familiesysteem op je relatie met geld

Ben je een big spender, iemand die graag de hand op de knip houdt of krijg je er juist energie van om anderen te trakteren? Je plek in je familiesysteem heeft een grote invloed op hoe vruchtbaar of problematisch jouw relatie is met geld…

Dit is de invloed van je familiesysteem op jouw relatie met geld

In de maatschappij lijkt geld verdienen een levensvervulling te zijn geworden, terwijl geld in de basis een middel is om iets te realiseren dat voor jou waardevol is. Wanneer geld een doel op zich is, onderhoud je een minder gezonde en of zuivere relatie met geld. Met geld kun je voor jouw waardevolle doelen realiseren. Wat voor jou waardevol is, hangt af van de kernwaarden die jij in het leven hebt. Kernwaarden worden gevormd door iets wat jij belangrijk vindt en dat voel je in je buik, bijvoorbeeld vrijheid, duurzaamheid, eerlijkheid of esthetiek. Ook geef je je waarden impliciet aan anderen door. Je waarden zijn tevens de basis waarop je anderen (on)bewust beoordeeld. Minder mooi uitgedrukt betekent dat, dat je je waarden opdringt aan de ander. Daaruit volgt over het algemeen dat je een oordeel over iemand hebt, die niet aan jouw waarden voldoet. Als je je leven leeft volgens je waarden en je hebt daar voldoende geld voor ter beschikking staan, zal je vermoedelijk een gezonde relatie met geld hebben. Uiteraard moet je genoeg hebben. ‘Genoeg’ is een relatief begrip. Om je staande te houden in de Westerse maatschappij is het wenselijk als de inkomsten en uitgaven in overeenstemming zijn. Dan zal je een prima kwaliteit van leven ervaren. Op het moment dat je geld wegvalt of je minder ter beschikking krijgt en je in staat bent om je verlangens te verminderen, die passend zijn bij je huidige status, zal je een gezonde relatie met geld behouden. Armoede daarentegen is over het algemeen een enorme stress factor, met name wanneer jij negatief afwijkt van ‘de norm’.

Waar staat ‘geld’ energetisch/ psychologisch nog meer symbool voor, naast dat het een praktisch betaalmiddel is?

Geld is een middel en specifieker uitgedrukt, een ruilmiddel. Er is altijd geruild bij stammen en de geschiedenis van de wereld bevestigt dat beeld. Op een gegeven moment is ‘geld’ als praktisch en algemeen geaccepteerd ruilmiddel ontstaan. Geld is daarom geen vies woord. Calvinisme met haar zuinigheid en sparen heeft in het collectieve geweten van Nederland een dominante rol gespeeld en doet dat in bepaalde kringen nog steeds. Daardoor heb je hopelijk een ‘een appeltje voor de dorst’. Geld kan daarmee een gevoel van veiligheid oproepen en ook vrijheid en onafhankelijkheid. Het kan echter ook negatieve connotaties oproepen. Zoals angst om je geld en je bezit te verliezen. Of een gevoel van schuld, wanneer jij over veel geld beschikt en de ander niet of als de wijze waarop je het verkregen hebt niet de schoonheidsprijs verdient. Hoe jij dus tegen geld aankijkt, heeft veel te maken met je innerlijke houding, je conditionering vanuit je familiesysteem, sociale ideologieën en ook door mogelijke trauma’s over geldzaken.

Met welke vraagstukken komen jouw cliënten bij je als het gaat over geld?

Veel cliënten hebben thema’s die gaan over een ‘tekort’, zoals niet gezien worden, buitengesloten worden of geen gezonde relaties in stand kunnen houden. Dit heeft altijd te maken met dynamieken uit het familiesysteem van herkomst. Dit patroon herhaalt zich vaak op het gebied van geld, ook al is er in de basis voldoende geld beschikbaar. De kunst is om je vraagstukken aan te kijken, door los te laten wat niet van jou is en te dragen en te verwerken wat wel van jou is, zowel op rationeel als emotioneel niveau. Als dat onvoldoende lukt, speelt je ego op, met alle gevolgen van dien. Een voorbeeld: iemand krijgt geld in handen (bijvoorbeeld door een erfenis of verkoop), wat iemand niet echt wil ontvangen omdat er iets pijnlijks aan vastkleeft. Soms is dat geld verkregen ten koste van anderen buiten jouw aandeel om. Echt kunnen ontvangen lukt pas als je op jouw unieke plek staat in je familiesysteem van herkomst en erkent wie ook bij je familiesysteem hoort, waaronder door de familie gemaakte (geld)slachtoffers. Het is verbazingwekkend hoeveel mensen het moeilijk vinden om ‘ja’ te zeggen tegen alles wat voorhanden is.

Cliënten brengen ook zakelijke vraagstukken in, zoals bijvoorbeeld dat niet lukt om geld te verdienen. Of er is sprake van een faillissement van je eerste eigen bedrijf en het tweede bedrijf lijkt niet te gaan lopen terwijl alle signalen op groen staan. Hier zien we vaak dynamieken die te maken hebben met onzichtbare wetmatigheden die in familiesystemen of organisatiesystemen heersen. Als je eigen bedrijf geen winst maakt, heb je bijna altijd nog iets uit te zoeken met je moeder. Bij faillissementen zien we vaak onbewuste trouw vanuit bijvoorbeeld het tweede bedrijf aan het eerste met de bijbehorende dynamiek: ‘Het zal mij niet beter gaan dan jou’. Zie voor verdere uitleg over onzichtbare wetmatigheden mijn boek ‘De fontein, maak wijze keuzes'.

Hoe ziet een problematische relatie met geld eruit?

Simpel gesteld: Als je meer nodig hebt, dan je hebt en jij en/of je dierbaren daaronder lijden. Als vervolgens je ego opspeelt ter compensatie bestaat het risico dat mensen zich van je afkeren, omdat je te veel aandacht en ruimte vraagt en de ander zijn of haar plek niet gunt. De vraag is waar de problematische relatie met geld een uiting van is? Wat speelt er echt, dat maakt dat je een gat in je hand hebt, domme dingen doet of er niet van kan genieten, terwijl het wel voorhanden is? Of is er sprake van een koopverslaving om je innerlijke pijn en onvrede te vergeten? Als iemand al zijn geld over de balk smijt en daarbij volledig bereid is om de consequenties daarvan te aanvaarden (als een volwassene en zonder te klagen), dan is dat, mijns inziens, geen problematische relatie met geld. Dat de omgeving zich daar druk over maakt, is van hen en niet van deze ‘big spender’.

Wat is de invloed van je familiesysteem op een problematische relatie met geld?

Een gevoel van tekort, onrust en/ of onvrede, waaronder ook thema’s rondom geld, ontstaat eigenlijk altijd als je niet op jouw eigen plek in ‘de onzichtbare fontein’ staat. Ik gebruik de metafoor van de fontein om jouw unieke plek te duiden in je familiesysteem van herkomst. De fontein bestaat uit bakken onder elkaar, die elkaar bevloeien. Elke bak vertegenwoordigt een generatie. Als je met je innerlijke houding op jouw plek gaat staan op volgorde van geboorte in de kindsbak onder je ouders, waarbij niemand mag worden buitengesloten, vang je de onzichtbare stroming van de fontein op, die zo essentieel is om je vervuld, tevreden en innerlijk verbonden met jezelf te voelen. Dit is belangrijk, want patronen uit het familiesysteem herhalen zich altijd in je huidige privé en professionele leven, zowel de positieve als de negatieve patronen.

Als je je moeder goed boven je kunt zetten in de fontein met je innerlijke houding, krijg je het vermogen om je ten diepste met een ander te kunnen verbinden. Daarnaast staat je moeder voor het leven. Zoals jij je tot je moeder verhoudt, verhoudt het leven zich tot jou. Het leven en daarmee geld gaat stromen op het moment dat jij je biologische moeder in de package deal helemaal aan kan nemen. Dat is al het mooie, het minder mooie en alles waar je naar verlangt en niet krijgt. Als je je vader goed boven je kunt zetten in de fontein kom je bij je natuurlijke daadkracht. Als je je vader afwijst of verantwoordelijkheid overneemt die niet van jou is, kom je boven hem te staan in de fontein en daarmee ontstaat tegelijkertijd bewijsdrang en een onverzadigbare behoefte aan gezien en erkend worden. Dit kan gevolgen hebben voor zowel je inkomsten als uitgave patroon: Wellicht door je groot en belangrijk te maken, of door juist heel hard te gaan werken en veel geld te gaan verdienen, waarbij je hoopt dat je dan eindelijk gezien wordt. Keep on dreaming! Van binnen blijf je zo onvervuld en leeg. Die leegte en behoeftigheid wordt opgeheven op het moment dat jij afdaalt naar jouw plek in de fontein en de ander zijn of haar plek gunt.

Hoe kun je systemisch werken aan een gezonde relatie met geld?

Van kinds af aan krijg je boodschappen over geld mee. Bijvoorbeeld: je mag succesvol zijn in alle opzichten, ook al ben ik dat als je ouder niet. Of, je bent voor een dubbeltje geboren en wordt nooit een kwartje. Dan moet je ‘ontrouw’ aan je familie worden, wil je echt van geld kunnen genieten wanneer het je is gelukt om naar volgende welstandsniveaus door te groeien. Vaak is het makkelijker je klein te houden en je kop niet boven het maaiveld uit te steken. Soms krijg je het voorbeeld dat je ouders altijd heel hard werken en nauwelijks thuis zijn, zodat ze de kosten en de studie van de kinderen ruimschoots kunnen betalen. De vraag is of je ouders dan innerlijk en emotioneel aanwezig zijn in het contact met de kinderen. Waar worden kinderen uiteindelijk beter van? Met ouders die echt in het hier en nu letterlijk en figuurlijk aanwezig zijn, maar waar minder geld beschikbaar is voor leuke dingen. Of bij ouders die het grootste gedeelte van de tijd afwezig zijn om geld te verdienen en indien thuis te moe of gestrest zijn om echt aandacht te kunnen geven… Uiteraard is een ouder verantwoordelijk voor de veilige bedding waarin een kind opgroeit, inclusief voldoende geld voor de basisbehoeften.

Echter, ouders geven wat ze kunnen geven en een studentenbaantje naast een studie is niet onoverkomelijk. De winst voor een kind doordat een ouder echt aanwezig is in het hier en nu is vaak groter dan een letterlijke of figuurlijke afwezigheid van de ouders, maar met meer materieel comfort. Ga dus bij jezelf na welke boodschappen je over geld mee hebt gekregen of zelf misschien als ouder afgeeft. Zijn je overtuigingen nu nog relevant en helpend in de huidige fase van je leven? Check ook bij jezelf of je je ouders boven je kunt zetten in de fontein, want dan gaan de onzichtbare wetmatigheden die in een familiesysteem zitten voor je werken in plaats van tegen je. Hiermee hef je je eventuele innerlijke tekort op, waardoor dat niet gecompenseerd hoeft te worden in bijvoorbeeld je relatie met geld. Daarentegen, als je zegt dat je niets met geld hebt, neem je jezelf niet serieus. Dan sluit je geld buiten en geld maakt onderdeel uit van de wereld waarin we leven.

Kun je ook uit de bocht vliegen in ‘gul zijn’ en daarmee over je eigen grenzen gaan?

Zeker, afgezien van geen verantwoordelijkheid nemen voor jouw leven, zit daar vaak schaamte achter. Je hebt het geld niet, maar wil dat niet erkennen. Nu is dat je goed recht. Maar door gul te zijn, kom je in een negatieve spiraal terecht. De realiteit is altijd het meest helend. Vraag dus hulp bij instanties, indien nodig de schuldsanering en neem je vrienden in vertrouwen. Je hebt vrienden immers niet alleen voor de goede momenten, anders zijn het geen vrienden maar kennissen. Onderzoek ook waarom je zo gul bent. Wil je erbij horen en ben je bang dat ‘ze’ je niet meer aardig vinden? ‘Koop’ je je plek in de groep? Voel je je minderwaardig als uit zou komen dat je over minder geld beschikt dan je omgeving? Kijk je stiekem neer op mensen die het maatschappelijk minder goed hebben? Als je aankijkt wat je aan hebt te kijken en daar een antwoord op formuleert, zorgt dat voor een gezonde eigenwaarde. En vanuit die versie die je dan bent, maak je authentiek contact met je omgeving. Dan ontstaat een gelijkwaardige uitwisseling van geven en ontvangen. Want dat is wat een relatie (in de breedste zin van het woord) in essentie is.

Meer geld uitgeven dan je hebt, kan ook een symptoom zijn van een zogenaamde onbewuste identificatie. Op een onbewust niveau accepteert een familiesysteem het niet als iemand die bij het systeem hoort wordt buitengesloten. Dan kan het zijn dat je onbewust in dienst wordt genomen door het zogenaamde familiegeweten, dat als doel heeft, dat alle leden van het hele familiesysteem worden erkend. Ook de zwarte schapen van de familie of de leden waarover niet kon worden gerouwd omdat de pijn te groot was. Het effect is dat je zonder dat je het weet, het leven kunt leiden van een buitengesloten persoon, behorend bij jouw familiesysteem. De dynamiek die daarbij hoort is: ‘Ik zal het mij niet beter laten gaan dan jou’. Je gaat jezelf dus saboteren om niet ontrouw te worden aan de persoon met wie je onbewust bent geïdentificeerd. Dat kan zich uiten in onverantwoordelijk gedrag omtrent geld. Zie de boeken over ‘De fontein’ voor uitgebreide uitleg en hoe je dit patroon kunt doorbreken. Het is daarbij de kunst de hulp te ontvangen waarmee jij jezelf en je geldzaken op de rit krijgt.

Kun je een paar inzichten delen waarmee je jouw eigen relatie met geld kunt toetsen?

Als je genoeg hebt ontvangen, doordat je met je innerlijke houding op jouw plek in het familiesysteem staat, heb je vaak weinig grote verlangens. Hoogstens heb je wensen, maar als ze niet worden vervuld, is dat ook in orde. Het hier en nu is helemaal oké. Je geeft je over aan wat is. Als je hebberig bent, denkt ergens recht op te hebben of indien je constant ontevreden bent, kun je je afvragen of je verlangen wel synchroon loopt met wat het leven van je vraagt. Je ego wil iets, maar het leven vraagt iets anders van je. Overgave aan wat is, levert je meer op dan te blijven trekken en duwen aan iets, waar de tijd kennelijk nog niet rijp voor is. Daarnaast kun je je afvragen welke verantwoordelijkheid voor geld je buiten jezelf hebt geplaatst, bijvoorbeeld bij je ouders terwijl je ondertussen volwassen bent. Of bij je ex-partner, werkgever of overheid waarvan je verwacht dat die je bij voorkeur levenslang verzorgen? In het collectieve geheugen van de Nederlanders zit nog steeds de zin uit 1936 van de toenmalige premier Colijn: ‘Ga rustig slapen, de overheid waakt over u’. Dit wekt valse hoop op want een dergelijke belofte is niet waar te maken. Kortom, pak je verantwoordelijkheid voor je eigen leven inclusief je financiële positie. Als je op jouw plek in de fontein staat, gaat je dat van nature goed af, want je handelt niet vanuit een tekort of behoeftigheid.

Een laatste wijze raad

Mijn oma zei altijd: iedereen heeft zorgen in zijn eigen stand. Heb je geen huis, dan voel je je wellicht vrij maar minder veilig. Heb je een groot en mooi huis, dan voel je je meestal veilig maar maak je je ook zorgen over je hypotheek, het onderhoud of de gedateerde badkamer. Elk mens heeft een eigen lot. Dat zijn alle omstandigheden waarom je geworden bent zoals je bent tot op de dag van vandaag. De zwaarte van jouw lot vergelijken met anderen dient nergens toe, want alleen jij kunt jouw leven leiden. En leef ondanks eventuele geld zorgen. De filosoof Søren Kierkegaard zei: ‘Het leven is niet een probleem dat dient te worden opgelost, maar een werkelijkheid die dient te worden ervaren.’ Voeg hieraan toe dat het vasten van de Islam is bedoeld om los te raken van alles waar je jezelf van hebt overtuigd dat je het nodig hebt. En de recent overleden drievoudige Paralympische kampioene Bibian Mentel zei op de vraag Wat betekent rijkdom voor jou? ‘Wakker worden in de wetenschap dat ik vandaag weer herinneringen ga verzamelen.’ Ik wens je een rijk leven toe in alle opzichten en een vloeiend stromende fontein.