Familie systemen in Corona tijd

Omdat de huidige situatie verre van ‘gewoon’ is komen bij veel mensen vastgeroeste patronen genadeloos aan het licht. Denk aan bindings- of verlatingsangst of communicatie issues met je partner. Of misschien is het je ineens akelig duidelijk geworden dat jij sporten, feesten of werken gebruikte om weg te lopen van bepaalde problemen. Hoe ga je om met zo’n confrontatie met jezelf? En hoe buig je deze periode samen om tot een pad naar heling? In dit artikel geef je waardevolle inzichten en adviezen mee… 

1. Hoe ik als familiesystemen expert tegen de huidige situatie van het Corona-virus aan kijk? 

De Nederlandse overheid heeft een ‘intelligente’ lock down ingesteld teneinde zo adequaat mogelijk om te kunnen gaan met de situatie die het Corona-virus veroorzaakt. Het krachtige daarvan is dat deze beslissing mensen aanspoort gebruik te maken van hun vermogen volwassen gedrag te laten zien. De kans wordt dan kleiner dat er een zogenaamde ‘ouder-kind’ relatie ontstaat tussen de overheid en de burger. Dergelijke relaties ontnemen je je veerkracht en ook iets van je waardigheid. In het jaar 1936 heeft de toenmalige minister-president de heer Colijn het volgende in een radio-rede uitgesproken: “De regering waakt. Ik verzoek den luisteraars dan ook even rustig te gaan slapen, als zij dat ook ander nachten doen.” Het lijkt alsof deze zin in het collectieve geheugen van Nederland is ingegroefd en nu blijkt dat die belofte niet altijd waar te maken is. Een gewaardeerde collega van mij, Siets Bakker werkt veel met ‘rake vragen’: Zij stelt de vraag ‘wat heb je uitbesteed en wat je moet terughalen?’ Juist in deze tijd is volwassen en verantwoordelijk gedrag van ieder mens zeer gewenst, zo niet cruciaal.

Alle ogen zijn nu op de medische wereld en alle overige vitale beroepen gericht. Ze rennen letterlijk en figuurlijk de longen uit hun lijf. En niet alleen zij; ook alle huishoudens in Nederland hebben een antwoord te vinden op de huidige realiteit. Het Corona-virus slaat op de longen. De Chinese geneeskunde zegt in essentie daarover het volgende: Als de energie van de longen uit balans is, kun je je geïsoleerd en verdrietig voelen. Dit zie ik terug bij de patiënten en hun dierbaren, alsmede bij de mensen die nauwelijks tijd hebben om bij te komen, omdat hun bijdrage nu zo noodzakelijk en gewenst zijn om de maatschappij in de basis draaiende te houden. Ditzelfde zie je ook bij de mensen die noodgedwongen bepaalde zaken niet meer mogen of kunnen doen, omdat ze in quarantaine zitten of omdat er nu simpelweg geen werk meer beschikbaar of mogelijk is. Hierdoor ontstaat een bizarre tweedeling: Aan de ene kant zien we mensen die buiten adem zijn en aan de andere kant is er ook een groep die nu in alle rust kan uitademen omdat ze noodgedwongen niets kunnen of mogen doen. Wat niet wil zeggen dat dat niet veel van ze vraagt. Beide uitersten hebben om te gaan met verduren van onzekerheid en het uithouden van het ‘niet-weten’, omdat de antwoorden er nog niet zijn.

2. Wat zie ik nog meer gebeuren?

Zoals ik het zie, is dat je op dit moment als mens wordt ‘getest’. Tenzij je in het dagelijkse leven vecht tegen een levensbedreigende ziekte of andere heftige levenskwestie, zoek je in het ‘normale’ leven uitdagingen op om jezelf te meten en testen. Denk aan werk, sportprestaties, op dieet zijn of het nastreven van andere doelen. Het afbreukrisico en de omstandigheden zijn meestal te overzien. Nu kom je in aanraking met situaties die je nooit eerder hebt meegemaakt en waar levensbedreiging voor jezelf of kwetsbare mensen aan de orde is. Wat doet dat met je? Wellicht realiseer je je wel dat je over veel meer creativiteit, flexibiliteit en uithoudingsvermogen beschikt dan je ooit dacht. Daarmee bouw je extra zelfvertrouwen op. Of je wordt juist met jezelf geconfronteerd omdat je minder stressbestendig bent dan je altijd dacht en voel je je kwetsbaar. Of je realiseert je dat je wereldbeeld niet meer klopt, waardoor je je minder veilig dan voorheen. 

Veel van wat er nu bij individuen, huishoudens of in de maatschappij zichtbaar wordt, was er altijd al in een bepaalde mate. Door de huidige realiteit, wordt alles uitvergroot. Als jij niet alleen kon zijn, kon je rustig met vrienden afspreken, wat nu vanwege de ‘social distancing’ niet mag. Of de relatie met je partner blijkt toch minder leuk en solide te zijn dan je dacht toen jullie meer jullie eigen leven konden leiden. Of als je minder lekker in je vel zat, eenzaam of depressief was, reageerde je dat af in de sportschool of elders af, wat nu niet kan. Je mogelijkheden om te vluchten en afleiding te zoeken zijn beperkter. Je wordt dus eerder met jezelf geconfronteerd in wie je in essentie bent, zowel in een positieve – als negatieve zin. 

3. Kun je in deze periode goed gebruiken om te ontdekken of je wel of niet goed staat in ‘de fontein’?

Zeker, juist de huidige omstandigheden zullen je confronteren met hardnekkige patronen die je zo goed van jezelf kent en waarvan het nog niet voldoende is gelukt om ze echt te doorbreken. De fontein is de metafoor die ik gebruik voor je familiesysteem. Je familiesysteem is de onlosmakelijk verbinding die je hebt met al je familieleden, je bloedband. Pas als je op je eigen plek staat, word je stevig en sterk als persoon.

Stel je een mooie fontein voor die uit meerdere bakken met water bestaat. Bovenin staan je voorouders, daaronder je opa’s en oma’s, dan de bak met je biologische ouders, daaronder jij met je (half)broers en zussen, miskramen, abortussen etc in volgorde van geboorte en daaronder jouw kinderen. En ga zo maar door. Jij staat altijd in de kindsbak onder je ouders. De ene plek is niet beter of meer waard dan de andere. Om je innerlijk vervuld te voelen moet je op jouw plek in de fontein gaan staan, waarbij je beide ouders hun plek gunt in de bak boven je en geen verantwoordelijkheid overneemt die niet van jou is. Je bent als kind nooit verantwoordelijk voor het geluk van je ouders. Uitsluitend op jouw plek pak je de onzichtbare stroming van de fontein op die zo essentieel is voor je welzijn. Je kan uittekenen dat als iemand moeite heeft met het vinden van zijn plek in het dagelijks leven, hij of zij niet goed staat in de fontein. 

Patronen uit het familiesysteem herhalen zich in je dagelijkse leven. In de periode dat het Corona-virus onze maatschappij domineert, wordt de druk in je dagelijkse leven opgevoerd. Het patroon dat jij in ‘de fontein’ laat zien, zal zich nu nog meer manifesteren. Als je het moeilijk vindt om verbinding met anderen te maken, zal dat nu ook gebeuren. Als je gewend bent om teveel verantwoordelijkheid op je schouders te nemen, zul je dat nu ook weer doen. Als je je heel snel schuldig voelt, zal je dat ook direct voelen als iets niet helemaal lekker loopt of als je voor jezelf kiest. Ga deze parallellen herkennen en zorg dat jij stevig op jouw plek in de fontein staat en je de ander ook zijn of haar plek gunt. Hoe je dat kunt doen, kun je lezen in mijn boek ‘de fontein, vind je plek’.

4. Stel je hebt een gezin, woont samen met huisgenoten of partner; hoe voorkom je dat je elkaar in de haren vliegt?

Ernest Shackleton was een ontdekkingsreiziger die Antarctica dwars wilde oversteken. In 1915 kwam hij met zijn schip en bemanning vast te zitten in het ijs want hij was niet in staat geweest om voor het invallen van de winter de weg terug te maken. Hij heeft vaak geschipperd tussen de dunne lijn van succes en falen. Hij noemt optimisme een ware morele moed. Toen hij wist dat hij moest overwinteren zorgde hij ervoor dat de discipline bleef bestaan in de uitvoering van de dagelijkse taken, maar ook werden diverse spelcompetities opgezet, die het leven veraangenaamden. Hij toonde tolerantie voor ieders eigenaardigheden en zwakheden en realiseerde zich dat ieder mens andere manieren heeft om met stress of veranderende omstandigheden om te gaan. Feedback was voor hem een essentieel vaardigheid. Een compliment is feedback, net zoals het prijzen van pogingen alsmede het corrigeren van fouten. Ook vierde hij graag mooie momenten waarbij hij erkenning gaf aan een individu. Daarnaast had hij ruim voldoende chocolade en whiskey meegenomen…

Voorkomen dat je elkaar in de haren vliegt, doe je door de ander het gevoel te geven dat hij of zij zich gezien en gehoord voelt en erbij hoort. Erken gevoelens ‘ik zie dat je gefrustreerd bent’ of van slag bent, of juist trots dat het je gelukt is om dat lastige wiskundevraagstuk op te lossen. Behoud hierbij oogcontact en val stil zodat de ander kan praten. Luister en vraag door. Dan hoeven emoties niet opgekropt te worden en voorkom je dat gevoelens jou of een ander overmeesteren. Leer ook je eigen emoties te kanaliseren, door regelmatig een body scan te doen en adem te sturen naar de plek in je lichaam die zwaar, donker of verkrampt is.  Zie ook het artikel ‘welke emoties zijn goed voor je en welke kun je beter vermijden’.
Ken ook jezelf. Weet wat jij nodig hebt onder dergelijke omstandigheden zodat je een mooie versie van jezelf blijft in plaats van een flauw aftreksel. Communiceer wat je nodig hebt van je huisgenoten en zij mogen dat ook doen. Houd het vooral een beetje gezellig en ‘count your blessings’. Als je kinderen hebt, zorg er dan voor dat zij niet constant het middelpunt zijn, hoewel dit vaak makkelijker gezegd is dan gedaan. Uiteraard hebben je kinderen ieder op hun eigen manier extra aandacht en zorg nodig, maar jij als ouder bent ‘de grote’ en het kind is figuurlijk ‘de kleine’. Laat je niet van je plek verjagen, zowel letterlijke in de praktische zin alsmede figuurlijk in ‘de fontein’.

5. Hoe zou je komende maanden in kunnen zetten voor je eigen innerlijke groeiproces?

Ruim in deze periode structureel momenten van reflectie in. Wat doe ik en bereik ik met mijn gedrag hetgeen ik voor ogen heb? Een intentie is immers niet hetzelfde als je gedrag. Hoe gedraag je je echt en welke patronen zijn zichtbaar? Lukt het om niet weg te zakken in allerlei drama-gedachten? Sta je stevig op jouw eigen plek in ‘de fontein’? Formuleer vervolgens welk concreet gedrag maakt dat je trots op jezelf bent. En wat moet je daarvoor wellicht loslaten?Maak dus in deze periode niet alleen een ‘to do-lijstje’ voor alle klussen en wensen, maar ook een ‘to be lijstje’. Hoe wil je ‘zijn’ als mens?

Goed naar je lichaam luisteren is ook slim, want je lichaam geeft je allerlei signalen, of het nu vecht tegen het Corona-virus of niet. Realiseer je hoe een wonder een lichaam is. Het werkt altijd richting herstel tot dat het de strijd een keer verliest. Ga jezelf dus niet uitfoeteren als je lichaam even niet doet wat je wilt. Het is bezig om te herstellen, maar het heeft wel een eigen tempo. Geef je daaraan over. Zorg in deze periode goed voor je lichaam door in beweging te blijven en gezond te eten. Lichaam en geest zijn immers met elkaar verbonden.

Het is belangrijk dat je in deze periode (en überhaupt) niet geeft wat je niet hebt. Als je jezelf zo uitput door anderen te redden of terzijde te willen staan waarbij je jezelf over het hoofd ziet en je behoeften negeert, moet straks een ander voor jou gaan zorgen. Het mooiste wat je iemand kan geven, is dat je goed voor jezelf zorgt. Daarmee zorg je in essentie goed voor de ander. En als je wel ruimte hebt om te geven, geef dan en aanvaard de dankbaarheid die mensen tonen. Hiermee wordt de balans van geven en ontvangen vereffend zodat de relatie voedend blijft voor beide ‘kanten’. Kun jij echt ontvangen? Of is geven makkelijker? Grote kans dat je dan niet op jouw plek in de fontein staat. Zie ook het artikel ‘dat kunnen ontvangen de basis is voor goede en relaties’. 

6. Heb je soms concreet relatie advies? Stel je relatie stond al onder druk. Hoe kun je deze periode gebruiken om uit te zoeken of je uiteindelijk wel of niet samen verder wil?

Hoe staat het met de balans van geven en ontvangen tussen jullie? Stel jezelf de vaag: wat heb ik deze week gedaan om mijn relatie te verbeteren? Hoe heb je laten zien dat je partner belangrijk voor je is? Als het antwoord weinig concreets en opbouwends omvat, vraag je dan het volgende af: Heb je al besloten om uit de relatie te stappen of niet? Wil je het nog proberen of heb je het geprobeerd? Hoe lang ben je innerlijk al vertrokken? En durf je dit te zeggen tegen je partner? Geef je de ander de kans om iets anders te doen zodat de relatie doorgang kan blijven vinden?Reflecteer hoe je de ander uitnodigt om in verbinding te komen. Heb je het idee dat de ander moet veranderen en dat het dan pas weer goed komt? Als je merkt dat jij of je partner geen vorm van humor meer hebben over de dynamiek, moet je je mijns inziens zorgen gaan maken. Ook als je minachting ervaart, is de hoop op een gezamenlijke toekomst ook aan het afbrokkelen. 

Mocht er hoop zijn, kijk dan ook je eigen individuele thema’s naast de gezamenlijke vraagstukken aan. Als jij depressief bent, heb je maar een beperkte macht over jezelf maar paradoxaal wel over de omgeving. Zoek indien nodig professionele hulp. Als je last hebt van verlatings- en/of bindingsangst zul je extra geraakt worden in deze thema’s nu de wereld in een tijdelijke lock down zit. Deze thema’s zijn vaak het gevolg van hoe je op jouw plek in de fontein staat. Als jullie beiden voor jullie relatie willen gaan, kun je de adviezen van de bekende relatietherapeut Esther Perel op social media ter harte nemen. 

7. Heb je nog een advies voor hoe je komende maanden kunt gebruiken om er een helend samenzijn met elkaar binnen de muren van het huis van te maken?

Hoe wil je zijn als de crisis weer voorbij is? Wat heb je geleerd? Wellicht dat je heel tevreden kunt zijn met veel minder prikkels en uitgestelde behoeftebevrediging. Hoe heeft het Corona-virus je referentiekader aangepast? Welke overtuigingen heb je bijgesteld? Neem het goede mee naar de toekomst. Bedenk hoe je kan voorkomen dat je in de toekomst weer in de valkuilen trapt waar je mogelijk nu in bent getrapt. 

8. Wil je verder nog iets meegeven?

Lao Tzu beschrijft in de Tao Te Ching iets dat ik uitermate toepasselijk vind in deze Corona-virus periode:

Ik moet je slechts 3 dingen leren:
Eenvoud, geduld en mededogen.
Door eenvoud in daden en gedachten,
keer je terug naar de bron van het bestaan.
Door geduld met vriend en vijand, 
accepteer je de dingen zoals ze zijn.
Door mededogen met jezelf,
verzoen je je me alle wezens op aarde. 

‘Alleen samen’ vinden we het antwoord waarmee jij als individu, wij als land en als onderdeel van de wereld ons gezamenlijk kunnen verweren tegen het Corona-virus. Omgaan met onzekerheid en het uithouden van niet-weten zijn vaardigheden waar nu een enorm beroep op wordt gedaan. Dat geldt vermoedelijk voor jou en ook voor anderen. Wees zoals Shackleton bemoedigend naar jezelf en naar anderen. Koester ook de mooie, dierbare en ontroerende momenten die ook altijd aanwezig zijn in lastige periodes. Ik wens iedereen veerkracht, doorzettingsvermogen en een lange adem toe!